Đạo diễn Stephane Gauger: Người cô đơn trong thành phố

Đó là những cảm giác của tôi khi xem bộ phim đầu tay 97 phút Cú và chim se sẻ của đạo diễn Stephane Gauger, bộ phim mà khi đến VN, đạo diễn lừng danh Oliver Stone đã hết lời khen ngợi. Và tôi đã có cuộc trò chuyện với Stephane Gauger.

* Anh bắt đầu với cảm xúc từ diễn viên hay bắt đầu với câu chuyện phim của riêng mình, vì tôi nhận thấy phim tự nhiên lắm, như là câu chuyện của chính 3 người diễn viên ấy ở ngoài đời vậy?

- Tôi đã không đoán trước được các diễn viên có hợp nhau hay không trong bộ phim của mình. Tôi thích sự tự nhiên của Cát Ly, thích cách diễn như không diễn của Thế Lữ (từng thành công với Mùa len trâu). Đó là câu chuyện về 3 người cô đơn trong thành phố. Họ khó tìm được tình yêu, và dường như đó là bi kịch chung của những người trẻ trong cuộc sống hiện đại này. Hơi hướng của phim tôi buồn, cô bé mà Phạm Thị Hân (10 tuổi) đóng hơi giống như trong một sự tưởng tượng. Từ lâu tôi đã nghĩ, mình sẽ làm phim về thành phố này, về sự thay đổi và cuộc sống của những con người với nỗi cô đơn trong một thành phố lớn.

Một cảnh quay của Cú và chim se sẻ - ảnh Stephane Gauger cung cấp

* Nhưng dường như cảm giác cô đơn thường đến từ những nước phát triển, như trong Rosetta, cô gái ấy cô đơn trong một thành phố quá tiện nghi và văn minh. Còn người VN, dễ thỏa hiệp, tính cộng đồng lại cao… điển hình hóa những người cô đơn trong một thành phố như Sài Gòn  có phải là một cách lựa chọn thiếu khôn ngoan không?

- Ở đâu cũng vậy, ai cũng cần có chỗ dựa, có thể là bạn bè, có thể là gia đình và hạnh phúc. Phim của tôi được quay ở Sài Gòn thật đấy nhưng nó cũng làm cho người ta có thể nghĩ đó là một câu chuyện ở bất cứ đâu. Khi chiếu ở nước ngoài, khán giả của tôi chỉ quan tâm đến một điều, đó là một phim nói về con người mà thôi. Tôi đã đi theo ý tưởng của phim để triển khai câu chuyện. Vai của Thế Lữ chẳng hạn, tự nhiên một ngày tôi đi sở thú, sự im lặng với tiếng những con thú, tôi nghĩ, nếu có một người cô đơn ở Sài Gòn, người đó sẽ sống trong sở thú. Còn cô bé của Phạm Thị Hân, cô bé ấy nhất định phải không có bố mẹ để cô sẽ tìm một gia đình. Cô ấy sẽ làm mai cho hai người lớn.

- Không, tôi muốn cảm giác xem phim như muốn được nhảy vào thành phố này. Sài Gòn xe đông, người đông, thì cái máy quay của tôi cũng không thể im được. Nó phải chuyển động theo nhân vật của phim thôi.

* * *

 Cú và chim se sẻ cho thấy sự vững vàng của người làm phim trong khả năng cấu tứ và làm chủ máy quay. Phim là mắt quan sát của một người quay phim, làm sáng theo lối hiện đại, tôn trọng ánh sáng tự nhiên. Các cảnh quay đêm ở ngoài phố hay trong khách sạn chỉ dùng ánh sáng chủ đạo là những cái đèn ngủ mà rất cảm giác. Cách Stephane dùng máy động rất thích hợp để miêu tả nhịp sống đầy giai điệu của Sài Gòn. Đạo diễn ưa thích cắt cảnh nhanh kiểu Mỹ nhưng vẫn có nhiều đoạn lắng cho người xem dễ thở. Tuy nhiên, quan trọng nhất là dường như Stephane giữ được một mắt nhìn ngây thơ khi miêu tả hiện thực để đọng lại là một cảm giác nhẹ nhõm.

Dù Stephane có nói: “Cảm xúc về điện ảnh của tôi hiện nay chủ yếu được gợi hứng từ điện ảnh châu u. Tôi sinh ra ở Sài Gòn nên một cách tự nhiên tôi có một mối quyến luyến và cảm tình rất cá nhân với vùng đất này. Ước mơ của tôi là được quay một phim không câu nệ nhiều vào kỹ thuật, không quá nặng chuyện tư tưởng hay chính trị với một máy quay nhỏ cầm tay mà có thể ghi lại những thay đổi cốt yếu của xã hội. Tôi muốn kể những câu chuyện có tính phổ quát về những con người bình thường trong một thành phố hối hả đầy năng lượng và làm quá tải mọi giác quan”..., thì tôi vẫn nghĩ  Cú và chim se sẻ là sự pha trộn giữa phim Mỹ hiện đại và phim châu Á. Còn cách sử dụng máy quay cầm tay thì chắc bởi anh đặc biệt thích thú với phong cách của anh em Jean - Pierre Dardenne và Luc Dardenne, hai đạo diễn người Bỉ đã làm phim Rosetta (Cannes - 1999). Stephane cũng bị ảnh hưởng bởi Cyclo của Trần Anh Hùng nhưng chỉ là trên phương diện miêu tả lại không khí Sài Gòn bằng những cảnh quay gần như tài liệu, linh hoạt và luôn trong thế chuyển động. Công tác diễn viên là ưu điểm lớn nhất của phim cho thấy Stephane có một sự nhìn nhận nhân ái đối với con người, trân trọng họ nên các diễn viên xuất hiện trong phim anh với một vẻ tự nhiên đáng yêu nhất. Stephane đã khai thác được hết thế mạnh của hình thức diễn viên và tiếng nói. Đó là hai điều mà phim của đạo diễn trong nước ít làm được bởi họ hay đánh mất cái nhìn tự nhiên gần gũi, ép diễn viên phải sống những con người không thật trong phim. Một cái kết “happy ending” rất “Hollywood” có lẽ là nhược điểm để phim hơi lý tưởng quá, nên chưa sâu.

* * *

- Vẫn là đề tài về xã hội và vẫn sẽ làm ở VN. Nhưng chắc chắn sẽ là những dự án lớn hơn. Phim nhỏ thì thời gian chuẩn bị không nhiều. Phim đầu tay của tôi, các diễn viên không nổi tiếng, vì thế nên để quảng bá cho phim, tôi đã mang nó đến rất nhiều LHP trên thế giới theo những lời mời khác nhau. Riêng trong năm 2007 tôi đã đến hơn 20 LHP cũng có nghĩa là mất nguyên 1 năm, không còn thời gian để làm gì khác nữa.

* Khán giả có phải là một yếu tố quan trọng quyết định thành công của phim theo quan điểm của anh không? Khi làm phim Cú và chim se sẻ, anh nghĩ đến yếu tố ấy như thế nào?

- Khán giả quan trọng. Tôi đã đến một LHP ở một đất nước xa lạ, và cảm động vô cùng khi thấy khán giả nơi đó có cảm xúc chân thành với phim của tôi. Có lẽ cảm xúc là một thứ không có biên giới, không bị ngăn cản bởi văn hóa hay ngôn ngữ nhiều. Khi làm phim, tôi không nghĩ đến việc kiếm tiền hay nổi tiếng. Có thể nói, tôi làm cho tôi 50% và cho khán giả 50%.

* * *

Sau thành công của Cú và chim se sẻ, Stephane nhận được rất nhiều lời mời từ các công ty lớn, tiền bây giờ không còn là điều quan trọng phải nghĩ đến nữa, quan trọng bây giờ với anh là kịch bản, là diễn viên và thời gian.

Stephane, đấy là một người nuôi chí làm phim từ rất lâu nhưng theo đuổi lâu như vậy mà vẫn giữ được một tình yêu rất trong trẻo. Một tình yêu nung nấu và bền vững đã được biểu hiện ra. Có lẽ đó là lý do tại sao những phim đầu tay thường hay và đó cũng là lý do tại sao người ta khó làm phim theo đặt hàng vì trong những sản phẩm đặt hàng sự nung nấu sẽ chẳng có. Đó là một quá trình suy ngẫm dài không thúc ép được. Và tinh thần lớn nhất mà Cú và chim se sẻ thể hiện là nếu yêu điện ảnh thì bạn hãy cầm lấy máy quay để lên đường!

L.T.T.H